Op 1 april opent in de loods van het Red Star Line Museum de nieuwe en actuele expo ‘Vluchtverhalen. 1951-2021’ Het artistiek duo Niko Hafkenscheid en Valentina Stepanova zet de bezoekers aan het denken met een kunstinstallatie. Ze verbleven hiervoor vijf maanden bij de inwoners van het opvangcentrum op Linkeroever. Samen met hen zochten ze een hedendaagse en relevante manier om de realiteit in het opvangcentrum op te tekenen. Valentina emigreerde zelf enkele jaren geleden naar België.
Gesprek met kunstenaars Niko Hafkenscheid en Valentina Stepanova
Wel de uitdaging was om iets
te maken voor de tentoonstelling die dus de titel ‘Vluchtverhalen’ draagt hier in het Red Star Line museum in Antwerpen om daar eigenlijk een gepaste …
aansluiting te vinden bij de objecten die werden tentoongesteld tijdens die tentoonstelling Hier. Dus het museum zelf heeft een aantal persoonlijke objecten van mensen die op de vlucht zijn in het land waar ze geboren zijn of leefde en wij wouden daar een aansluiting bij vinden op een originele manier of op een manier das de toeschouwer een andere blik zou krijgen op het vluchtelingenverhaal. We hebben dat gedaan door het vluchtelingen centrum Linkeroever in Antwerpen te bezoeken en daar met mensen eigenlijk een soort van kunsthistorische les door te maken waarbij we ze ingeleid hebben in de traditie van de Antwerpse stilleven-schilderkunst. Dat zijn ook objecten, dat zijn levenloze objecten die werden geschilderd, ook gefotografeerd in recentere tijden en we hebben hen gevraagd om met de weinige objecten die ze hebben in hun kamers en in het leven dat ze daar in het vluchtelingen centrum leiden om daar een eigen stilleven mee samen te stellen en dan zijn de mensen op de proppen gekomen met de dingen die ze dus effectief rondom zich hebben, dat gaat van wc-papier tot eten tot bloemen die ze gevonden hebben in de tuin, maar ze hebben heel weinig, dus we moesten het daar wat mee doen en die hebben wij dan op onze beurt samen met hen gefotografeerd en die worden hier in een interactieve installatie tentoongesteld.
Jullie hebben echt bij die mensen geweest, hoe ervaren zijn Antwerpen?
Wel eerst en vooral zitten ze op een bijzondere plek. Ze zitten een beetje weg van Antwerpen, eigenlijk zitten ze naast een snelweg, op een plek waar ook nog een psychiatrisch centrum is, dat is het enige gebouw dat daar staat en zij zitten zelf in de oude Zeevaartschool die daar net naast staat, dat zijn eigenlijk de twee enige gebouwen die daar staan, het lijken wel twee grote stoomschepen die daar aan de schelde liggen, maar die niet meer in beweging komen. Dus ze zitten natuurlijk een beetje … ze zijn een beetje verdrongen uit Antwerpen. Anderzijds hebben ze wel toegang natuurlijk tot het openbaar vervoer en komen ze af en toe naar Antwerpen en zijn ze vooral bezig met het wachten op een antwoord. Dus wat zij daar meemaken, is een wachtprocedure, waarbij ze hun dossier eigenlijk hebben ingediend en waarbij ze dus wachten op een antwoord van de autoriteiten om te zien of zij kunnen blijven of niet. Er is geen grote kans dat zij kunnen blijven, ik geloof dat er drie op vijf gevallen negatief uitvallen, maar er is altijd de hoop voor iedereen om een positief antwoord te krijgen, dan krijgen ze hier een verblijfsvergunning.
En de condities in het centrum zelf – wij hebben een aantal kamers zelf bezocht, we waren uitgenodigd voor thee of koffie – zijn – ik kan natuurlijk moeilijk vergelijken – dus het kan beter maar hun privé is hier gerespecteerd en na een aantal weken, denk ik krijgen ze zijn eigen kamer dus, want sommige verblijven daar jarenlang en dus ik denk dat ja …
Ze worden hier wel goed begeleid, dat is niet altijd het geval in asielcentra in België. Soms is er echt wel overbevolking, dat valt hier wel mee, ze hebben daar ook een mooie tuin eigenlijk en ze kunnen … eigenlijk is het wel een echt positieve plek om te zijn en ook de begeleiding die ze daar krijgen, zorgt ervoor dat de mensen heel erg actief deelnemen aan het Antwerpse leven ook, de meesten vinden op korte termijn hier werk ook, omdat er toch wel heel veel mogelijkheden zijn ook hier in Antwerpen. Wij weten allemaal van de A12 en de bedrijven die daar zijn, dus er veel mensen gaan daar naar toe werken en die vinden daar direct werk. Soms is het natuurlijk, hebben zij nog geen werkvergunning gekregen en dan worden zij daar in omstandigheden te werk gesteld die niet altijd even pluis zijn, maar sommige werkgevers zijn ook heel rechtvaardig ten opzichte van die mensen en dan gebeurt het wel volgens de regels.
Waar ben jij van afkomstig?
Ik kom uit Rusland. Ik ben in Moskou geboren.
Ben je ook naar hier gekomen op de vlucht?
Je kunt dat ze zo noemen, mijn verhaal waarschijnlijk past eerder beter bij de vorige expo, een liefdesverhaal wel eens genoemd, dus ik kwam omdat ik ooit een vriend uit Gent had en dan had ik ook werk en dan bleef ik om te studeren, dus dat waren een aantal redenen samen maar natuurlijk ja, omwille van mijn achtergrond idee om weg te gaan uit het land waar ik geboren was, waarschijnlijk kan je dat op een indirecte manier vlucht noemen.
Bekijk hier de reportage over de expo met de curator